کد مطلب:26897 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيا علم و تكنولوژي به دين وابسته است؟

پرسشگر محترم، در اينكه منظور از وابستگي چيست؟ ميتوان تعابير مختلف را اراده نمود; دين مخالف تكنولوژي و پيشرفت علمي است؟ دين با محصولات جديد تكنولوژي مخالف است؟ اگر دين موافق نباشد تكنولوژي هم پيشرفت نخواهد كرد؟ دين بايد كم و كيف تكنولوژي را تعيين ميكند؟ و به تعبير جامعتر، آيا دين با علم سازگار است؟

اين فكر كه دين مخالف تكنولوژي است، از اروپا ريشه گرفته و به سرزمينهاي ديگر هم سرايت كرده است، و در واقع اين سؤال به مسيحيت موجود بر ميگردد; چون در دورة رنسانس اروپا، دانشمندان و محققان زيادي مورد تكفير و شكنجة كليسا قرار گرفتند، نتايج تحقيقات علمي دانشمندان با نظريه و عقايد كشيشها مخالف بود; مثلاً گاليله را مجبور به توبه كردند، چرا كه وي گفته بود: زمين حركت ميكند، در حالي كه كليسا به سكون زمين اعتقاد داشت؟

در حالي كه دين حقيقي (اسلام) هرگز با علم ناسازگار نبوده و نيست; زيرا علم، جز كشف مجهولات، چيز ديگري نيست، چون ماهيت علم، كشف مجهولات و رسيدن به واقعيات است.

بنابراين، دين حقيقي (اسلام)، نه تنها تكنولوژي به دين وابسته نيست، بلكه دين همان گونه كه به هنر، فرهنگ و... جهت ميدهد، به تكنولوژي نيز سمت و سوي صحيح ميدهد; دين مردم را به فرا گرفتن و آموختن علوم و فنون مختلف و كشف اسرار طبيعت و قوانين علمي، تحريك و تشويق ميكند و در بسياري از آيات قرآن، رموز خلقت موجودات را تذكر ميدهد و يك حركت و جنبش فكري براي آدميان ايجاد ميكند كه دنبال تحقيقات علمي بروند و از سرتاسر طبيعت به نفع خود بهرهبرداري كنند: قُلْ سِيرُواْ فِي الاْ ئَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْق;(عنكبوت،20) بگو در زمين گردش كنيد، پس نگاه كنيد چگونه خداوند، مخلوقات را ]به انواع و اقسام[ آفريده است.

و همين امر باعث گرديد كه مسلمانان، در تمام رشتههاي علمي، فني و طبيعي، پيشرفت عجيبي كرده و بنيان تمدن درخشان اسلامي را پيريزي نمودند. ديگر در مواردي، گزاره ديني با فرضيه علمي تعارض پيدا كرد، در اين صورت بايد دربارة آن فرضيه، تحقيقات مجددي انجام گيرد، زيرا فرضيات و تئوريها ظني هستند و قطع آور نيستند.

نكته مهمتر آن كه، از منظر اسلام در استفاده صحيح از علم و تكنولوژي وابستگي به ديانت و دوري از هواپرستي نهفته است، قرآن كريم دربارة دانشمنداني كه هواپرستي را بر خداپرستي و هدايت الهي مقدم داشته و علوم خود را در مسير صاحبان زر و زور ميگذارند و به بهاي ناچيز ميفروشند و سرانجام خود و جامعهاي را به سقوط ميكشانند از بلعم باعورا ـ دانشمندي كه در خدمت فراعنه در آمد ـ چنين ياد كرده است: وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِيَّ ءَاتَيْنَـَهُ ءَايَـَتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَـَنُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِين;(اعراف،175) و براي آنها بخوان، سرگذشت آن كس را كه آيات خود را به او داديم، ولي ]سرانجام[ از ]دستور[ آنها خارج گشت و شيطان به او دست يافت و از گمراهان شد. سرانجام دنياپرستي و پيروي از هواي نفس، چنان به سقوطش كشانيد، كه از مسير حق جدا شده و در مسير گمراهان و پيروان شيطان قرار گرفت.(ر.ك: در ساحل انديشه، اكبر اسد عليزاده، ص 110ـ117، نشر مؤسسه تعليماتي و تحقيقاتي امام صادق/ تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 7، ص 14، دارالكتب الاسلامية.)